Het everzwijn
Wild spotten rond Het Molenhuis

Uiterlijk

Het everzwijn heeft een donkere, borstelige vacht die in de winter langer en dikker wordt dankzij een isolerende ondervacht. Het volwassen mannetje, de keiler, heeft opvallende slagtanden (houwers) die uit de onderkaak omhoog steken. Ook de bovenste hoektanden zijn sterk ontwikkeld en naar boven gericht. Over de borstkas draagt de keiler een vier centimeter dikke kraakbeenlaag, die dient als bescherming tijdens gevechten.

Qua afmetingen verschillen mannetjes en vrouwtjes sterk. Een keiler wordt gemiddeld 105 tot 167 cm lang, 64 tot 109 cm hoog en kan tot 150 kg wegen. In sommige regio's, zoals Oost-Duitsland, zijn mannetjes van bijna 200 kg en 185 cm lang waargenomen. Het recordgewicht staat op 230 kg. Vrouwtjes blijven kleiner en wegen doorgaans tot 80 kg.

Gedrag en Voeding

Wilde zwijnen zijn voornamelijk 's nachts en in de schemering actief. Ze zijn alleseters en voeden zich met eikels, kastanjes, knollen, groene plantendelen, maar ook met aas, regenwormen, insectenlarven en soms kleine zoogdieren zoals knaagdieren. Er zijn zelfs meldingen dat zwijnen hertenkalveren hebben buitgemaakt. Met hun gevoelige snuit wroeten ze de bosbodem om, wat helpt bij het ontkiemen van zaden en zo het ecosysteem ondersteunt.

Zwijnen leven in groepen, zogenaamde "rotten", die bestaan uit vrouwtjes (baggen) met hun jongen en jongvolwassen dieren. Mannetjes (keilers) leven meestal solitair. In gevangenschap kunnen wilde zwijnen 15 tot 20 jaar oud worden, terwijl ze in het wild gemiddeld 8 tot 10 jaar leven.

Voortplanting

De paartijd, ook wel "beentijd" genoemd, vindt plaats in de winter. Mannetjes strijden hevig om de vrouwtjes, waarbij ze met hun scherpe houwers proberen elkaars flanken te raken. De winnaar paart met meerdere baggen. Na een draagtijd van 114 tot 140 dagen werpen de vrouwtjes in april-mei een nest van 3 tot 12 frislingen (biggen).

Frislingen hebben bij de geboorte een kenmerkende strepentekening als camouflage, die ze na zes maanden verliezen. De jongen blijven de eerste weken in een door de moeder gebouwd nest (ketel). Ze worden ongeveer twee maanden gezoogd en zijn na een jaar geslachtsrijp. In deze fase worden ze "overlopers" genoemd.

Everzwijnen in het ecosysteem

Everzwijnen spelen een essentiële rol in het ecosysteem. Door hun gewoontes als wroetende dieren helpen ze de bodem te beluchten en te verrijken met voedingsstoffen. Wanneer ze met hun snuit de grond omwoelen, creëren ze open plekken waar zaden gemakkelijker kunnen ontkiemen. Dit draagt bij aan de verjonging van het bos en bevordert de biodiversiteit.

Daarnaast fungeren everzwijnen als natuurlijke afvalopruimers. Doordat ze aas en dode dieren eten, helpen ze om ziektes in de natuur te beperken. Ook zijn ze een belangrijke voedselbron voor roofdieren zoals wolven en lynxen, waar die nog voorkomen.

De jacht op everzwijnen

Everzwijnen worden in veel Europese landen actief bejaagd om schade aan landbouwgewassen te beperken en hun populatie onder controle te houden. In België en Nederland neemt hun aantal sterk toe door het ontbreken van natuurlijke roofdieren zoals de wolf. Dit kan leiden tot overbegrazing, schade aan akkers en een verhoogd risico op verkeersongevallen.

Er zijn verschillende jachtmethoden:

• Drukjacht: Hierbij worden jagers opgesteld langs bosranden terwijl drijvers en honden de zwijnen uit hun schuilplaatsen opjagen.

• Aansitzjacht: Dit is een vorm van aanzitjacht waarbij jagers vanaf hoogzitten wachten tot zwijnen voorbijtrekken.

• Bersjacht: Jagers besluipen de dieren te voet, wat een intensieve en uitdagende vorm van jagen is.

• Nachtjacht met warmtebeeldkijkers: In sommige regio's worden moderne hulpmiddelen zoals warmtebeeldcamera’s gebruikt om zwijnen efficiënter op te sporen.

Het vlees van het everzwijn wordt beschouwd als een delicatesse. Het heeft een intense, wildachtige smaak en wordt vaak verwerkt in stoofpotten, paté of worst. Door de afwisseling in hun dieet heeft het vlees een rijk aroma dat verschilt per seizoen.

Tegenstanders van de jacht benadrukken dat het afschieten van zwijnen niet altijd leidt tot een kleinere populatie. Soms resulteert verstoring juist in een hogere voortplantingsgraad. Ecologen pleiten daarom voor een combinatie van beheermaatregelen, zoals het verbeteren van leefgebieden voor natuurlijke predatoren en preventieve maatregelen op landbouwgronden.

Conflicten met mensen

Door de toenemende populaties van everzwijnen ontstaan er steeds vaker conflicten met mensen. Vooral in landbouwgebieden richten ze aanzienlijke schade aan. Zwijnen wroeten velden om op zoek naar voedsel, waardoor gewassen vernietigd worden. Dit leidt tot economische schade voor boeren en kan resulteren in spanningen tussen landbouwers en natuurbeheerders.

Daarnaast vormen everzwijnen een gevaar voor het verkeer. In bosrijke gebieden steken ze onverwacht wegen over, wat kan leiden tot ernstige verkeersongevallen. In sommige landen worden daarom waarschuwingsborden geplaatst en worden maatregelen genomen, zoals hekken langs snelwegen en wildtunnels om het aantal botsingen te verminderen.

In stedelijke gebieden zijn everzwijnen ook steeds vaker te zien. Door het gebrek aan natuurlijke vijanden en de beschikbaarheid van voedsel uit afvalbakken durven ze dichter bij menselijke nederzettingen te komen. Dit leidt soms tot overlast, waarbij zwijnen tuinen vernielen en agressief kunnen worden als ze zich bedreigd voelen.

Everzwijnen in cultuur en mythologie

Het everzwijn heeft door de geschiedenis heen een belangrijke rol gespeeld in verschillende culturen. In de Griekse mythologie stond het everzwijn symbool voor moed en strijdlust. De jacht op deze dieren werd beschouwd als een belangrijke beproeving voor jonge krijgers. 

De Etrusken geloofden dat everzwijnen in contact stonden met de goden van de onderwereld. De Romeinen organiseerden jachtpartijen met speren en honden en beschouwden everzwijnenvlees als een delicatesse.

Ook in de Keltische en Germaanse culturen had het everzwijn een bijzondere betekenis. Bij de Kelten werd het geassocieerd met kracht en moed, en sommige krijgers droegen helmen met everzwijnsymbolen. 

In de Noorse mythologie werd het zwijn Gullinbursti, het gouden everzwijn van de god Freyr, gezien als een teken van voorspoed. In de middeleeuwen bleef de jacht op everzwijnen een adellijke bezigheid. Koningen en edelen organiseerden grootse jachtpartijen waarbij de dieren met speren en bogen werden opgejaagd.